Towarzystwo Miłośników Ziemi Ostrowskiej

Od dnia wybuchu I Wojny Światowej minęło już ponad 100 lat. Wkrótce zaczniemy przygotowania do obchodów setnej rocznicy odzyskania niepodległości, pozostało nam już tylko pięć lat by godnie uczcić bohaterów wojny polsko-bolszewickiej.
Ostrowski cmentarz może być naszym przewodnikiem po tamtych czasach, choć jak staruszek myli czasem daty i nazwiska.   Przychodzą wtedy z pomocą historycy i miłośnicy historii, którzy potrafią słowem i obrazem przywołać raz jeszcze minione zdarzenia.

Sięgnijmy zatem po opracowanie pana Ryszarda Ejchelkrauta: „Cmentarze wojenne ”, które uświadomi nam, jak pogmatwane były losy kwatery wojennej z lat 1917-1920.

Warto również zapoznać się ze znakomitym tekstem : „Wilno-Komorowo: nieznana karta z początków Dywizji Litewsko-Białoruskiej ”autorstwa profesora Krzysztofa Filipowa. Opublikowany w 1989 roku przypomina jak ważnym ośrodkiem formowania polskiego wojska było Komorowo i jak silne były nasze związki z „ziemiami zabranymi”. http://mazowsze.hist.pl/28/Zeszyty_Naukowe_Ostroleckiego_Towarzystwa_Naukowego/632/1989/22995/
 
Obraz zmagań samoobrony wileńskiej z Niemcami oraz miejscowymi komunistami na przełomie 1918 i 1919 roku , a potem , 4 i 5 stycznia 1919 roku, starcia z Armią Czerwoną przedstawia również profesor Waldemar Rezmer , autor „Walki o Wilno w styczniu 1919 roku- początek wojny polsko –sowieckiej”.
 
 Większość uczestników tych walk, zmuszona do opuszczenia miasta , odnalazła swoje miejsce w Ostrowi – Komorowie , w jednym z najważniejszych ośrodków formowania Polskiej Siły Zbrojnej.
 
Osiemnastu żołnierzy Samoobrony Litwy i Białorusi pozostało na zawsze na ostrowskim cmentarzu.

Przypomnijmy raz jeszcze ich nazwiska:
 
1.       Antoni Plango , imiona rodziców nieznane, urodzony w Wilnie 1 lutego 1893 roku, kawaler, robotnik, szeregowiec 1 kompani i 4 baonu Pułku Wileńskiego , zmarł 11 stycznia 1919 roku na zapalenie płuc.
W Księdze Strat Wojska Polskiego 1918-1920 wydanej przez Wojskowe Biuro Historyczne w 1934 r. pozycja 30859, pełna zgodność danych z Aktami Zejścia Garnizonu Ostrów Mazowiecka i księgami parafialnymi. Na ostrowskim cmentarzu na dwóch płytach widnieje: Antoni Plance .
 
2.       Wincenty Matarewicz, rodzice: Bronisław i Maria, urodzony 1 maja 1901 roku w Pibieniszkiach ziemia wileńska, kawaler, rolnik, strzelec  2 kompanii 4 baonu Pułku Wileńskiego, zmarł 14 stycznia 1919 roku na zapalenie płuc.
W Księdze Strat pozycja 24485, pełna zgodność danych z Aktami Zejścia Garnizonu Ostrów Mazowiecka i księgami parafialnymi. Na ostrowskim cmentarzu na płycie widnieje: Wincenty Makarewicz.
 
3.       Stanisław Pietraszkiewicz, rodzice: Bonawentura i Maria, urodzony prawdopodobnie w Wilnie, zamieszkały w Wilnie przy ulicy Syberyjskiej Nr 11, kawaler, nauczyciel, szeregowiec 2 kompanii Pułku Wileńskiego, zmarł 16 stycznia 1919 roku na zapalenie płuc.
W Księdze Strat pozycja 30319, Na ostrowskim cmentarzu widnieje: Stanisław Pietruszkiewicz, data śmierci 13 marca 1919 r.
 
4.       Romuald Jancewicz, rodzice: Aleksander i Bronisława, urodzony w Wilnie 10 marca 1896 roku, zamieszkały w Mińsku przy ulicy Georgijewskiej Nr 16, kawaler, uczeń, szeregowiec Żandarmerii Wojskowej Pułku Wileńskiego, zmarł 16 stycznia 1919 roku na zapalenie płuc.
W Księdze Strat pozycja 12992, pełna zgodność z Aktami Zejścia Garnizonu Ostrów Mazowiecka i księgami parafialnymi.
 
5.       Mikołaj Zujewicz , brak danych dotyczących rodziców i miejsca urodzenia, podkapitan Pułku Wileńskiego Strzelców, lat 24, zmarł 18 stycznia 1919 roku, jak zanotowano w księdze parafialnej o godzinie pierwszej po północy.
W Księdze Strat pozycja 46747 podano nazwisko Żujewicz.
 
6.       Bohdan Taraszkiewicz, rodzice: nieżyjący Ksawery i Zofia, urodzony w miejscowości Bobrowszyzna , lat 22, kawaler, robotnik, szeregowiec  4 .kompanii Pułku Wileńskiego, zmarł 18 stycznia 1919 roku, na zapalenie płuc.
W Księdze Strat pozycja 40250, data śmierci 21 stycznia, w rzeczywistości jest to data pogrzebu. Na ostrowskim cmentarzu wyryto na jego nagrobku datę śmierci 19 stycznia 1919.
 
7.       Stanisław Zacharewicz, imię ojca ( nieżyjącego) nieznane, matka Józefa, urodzony 21 grudnia 1891 roku w Wilnie, zamieszkały Wilno ul. Słomianka Nr 41, kawaler, robotnik, szeregowiec 2 kompanii Pułku Mińskiego Strzelców, zmarł 18 stycznia 1919 roku na zapalenie płuc.
W Księdze Strat pozycja 45114, dane zgodne z Aktami Zejścia Garnizonu Ostrów Mazowiecka księgami parafialnymi, na ostrowskim cmentarzu wyryto datę 19 stycznia 1919 r. oraz imię Stefan.
 
8.       Jan Hajdamowicz, nieznane imiona rodziców, urodzony w Wilnie, 27 lat, kawaler, rolnik, szeregowiec 2 kompanii sztabowej Pułku Wileńskiego, zmarł 19 stycznia 1919 roku na zapalenie płuc.
W Księdze Strat pozycja 11726, dane zgodne z Aktami Zejścia Garnizonu Ostrów Mazowiecka i księgami parafialnymi, na ostrowskim cmentarzu data śmierci zgodna, na nagrobku wyryto: Jan Chajdanowicz.
 
9.       Leon Szablewicz, nieznane imiona rodziców, urodzony 1 czerwca 1898 roku w Wilnie, kawaler, uczeń, szeregowiec 3 kompanii Pierwszego Pułku Wileńskiego, zmarł 20 stycznia o 6 rano na tyfus plamisty, W Księdze Strat pozycja 37993, dane na zgodne z Aktami Zejścia Garnizonu Ostrów Mazowiecka, księgami parafialnymi i danymi na ostrowskim cmentarzu.
 
10.   Stefan Wierzbołowicz, rodzice: Józef i Petronela, urodzony w Suwałkach 3 grudnia 1898 roku, zamieszkały Kalwarja, ul. Garbarska Nr 14, kawaler, handlowiec, ułan 1. Pułku Ułanów Wileńskich, zmarł 20 stycznia 1919 roku na zapalenie płuc, wg ksiąg parafialnych zmarł 19 stycznia o godzinie 10 wieczorem. W Księdze Strat pozycja 43006, inne dane zgodne z księgami parafialnymi i Aktami Zejścia Garnizonu Ostrów Mazowiecka. Na cmentarzu jedyny grób, na którym można doszukać się podobnego nazwiska to: Józef Wierzbowicz, zmarł 16 stycznia 1919 roku.
 
11.   Józef Radziwonowicz, nieznane imiona rodziców, urodzony w Wilnie 19 marca 1901 roku, kawaler, robotnik, szeregowiec 4. Kompanii Pułku Wileńskiego, zmarł 20 stycznia 1919 roku na zapalenie płuc. W Księdze Strat pozycja 32508, inne dane zgodne z księgami parafialnymi i Aktami Zajścia Garnizonu Ostrów Mazowiecka. Na ostrowskim cmentarzu odnajdujemy: Józef Radziwoński  1919.
 
12.   Józef Czapanka, nieznane imię ojca, matka Anna, urodzony w Wilnie 6 lutego 1901 roku, kawaler, rolnik, szeregowiec  3. Kompanii Mińskiego Pułku Strzelców, zmarł 20 stycznia 1919 roku na zapalenie płuc.  W Księdze Strat pozycja 5464, na ostrowskim cmentarzu odnajdziemy grób: Józef Czapanka, oraz Józef Czaranka, z datą śmierci 20 stycznia 1919 roku.
 
13.   Józef Taryszkiewicz- syn Michała,  lat 36,urodzony w Okuszawach , mieszkający                            w Jankowcach , robotnik, żonaty , pozostawił żonę Elżbietę, szeregowiec 4. Baonu Pułku Wileńskiego, zmarł 21 stycznia 1919 roku na zapalenie płuc, W Księdze Strat pozycja 40250 – Józef Taraszkiewicz, na ostrowskim cmentarzu tak, jak w Aktach Zejścia Garnizonu Ostrów Mazowiecka i księgach parafialnych.
 
14.   Witold Wieliczko, rodzice Piotr ( nieżyjacy) i Anna z Żakowiczów, urodzony 5 marca 1896 roku w Iwankach, kawaler, student architektury, podchorąży Pułku Wileńskiego Strzelców, zmarł 21 stycznia 1919 roku na zapalenie płuc. W Księdze Strat pozycja 42917, na ostrowskim cmentarzu dane zgodne, jak w księdze strat i księgach parafialnych.
 
15.   Władysław Prodziatowicz, matka Wiktoria, urodzony 21 maja prawdopodobnie 1898 roku w Kuszpinach Wielkich, kawaler, szewc, szeregowy  1. Kompanii Pułku Wileńskiego, zmarł 23 stycznia 1919 roku na zapalenie płuc, w Księdze Strat pozycja 31738, na ostrowskim cmentarzu dane zgodne, w księgach parafialnych zapisano datę zgonu 22 stycznia o 11 wieczorem.
 
16.   Wincenty Minkiewicz, matka Franciszka, urodzony 4 lutego 1900 roku w Wilnie, szeregowiec 3. Kompanii Pułku Wileńskiego, kawaler, robotnik, zmarł 24 stycznia 1919 roku na zapalenie płuc w Księdze Strat pozycja 25769, na ostrowskim cmentarzu data 27 stycznia 1919, czyli data pogrzebu,
 
17.   Janusz Pac-Pomarnacki , rodzice Wacław i Ludwika obywatele, urodzony 21 stycznia 1903 roku w Koszedarach, zamieszkały w Wilnie przy ulicy Wroniej 6, uczeń, szeregowiec 2. Kompanii Pułku Wileńskiego, zmarł 25 stycznia 1919 roku na zapalenie płuc, w Księdze Strat pozycja 28848, w rzeczywistości urodził się w 1904 roku,
 
18.   Józef Aktunorowicz, rodzice: Ludwik i Anna, urodzony w Oszmianach 19 lutego 1902 roku, kawaler, robotnik, strzelec 4 kompanii Pułku Wileńskiego, zmarł 29 stycznia 1919 roku na zapalenie płuc, w księdze Strat pozycja 242 Józef Aktanarowicz, na ostrowskim cmentarzu: Józef Aktunowicz zmarł 20 stycznia 1919 roku.
 
Na odnowionej kwaterze ostrowskiego cmentarza odnajdziemy ich niemal w komplecie, choć nowe tablice nie zostały umieszczone na właściwych miejscach, podkapitan Mikołaj Żujewicz ma dwie tablice, grobu harcerza – Janusza Pac-Pomarnackiego  nie odnajdziemy.
(Renata Trojanowska)