Towarzystwo Miłośników Ziemi Ostrowskiej

Janusz Jeżewski - Dziennik bojowy 2-go szwadronu 10 Pułku Ułanów Litewskich 

Autor, Janusz Romuald Jeżewski, ur. 10.III.1907 roku, podporucznik rezerwy 10 Pułku Ułanów Litewskich ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932 roku. Powiatowa Komenda Uzupełnień Miasta Warszawy. Zmobilizowany w sierpniu 1939 roku do jednostki macierzystej na stanowisko dowódcy 2 plutonu w 2 szwadronie. Za walkę w kampanii wrześniowej odznaczony został Krzyżem Walecznych. W boju 5 października w Lesie Gułowskim doznał poważnej kontuzji kręgosłupa. Po wojnie powrócił do Warszawy, gdzie zmarł z ran wojennych w 1954 roku 24.VIII.1939. Godz. 3.00 alarm ogłoszony od godz. 5.005. Szwadron natychmiast po ogłoszeniu alarmu wymaszerował do Horodian, gdzie przeprowadził mobilizację.
25.VIII. Godz. 20.15 wymarsz szwadronu z Horodian w następującym składzie: D[owód]ca szw. - por. Czesław Szadkowski I. plut. - ppor. Stefan Majewski II. [plut.]- ppor. Janusz Jeżewski III. [plut.]- ppor. Wincenty Bogucki Zastępcy dowódców plut.: I-go – [plut.] Adolf Wysocki, II-go - plut. Michał Walczuk, III-go - kpr. Franciszek Karman. Podoficer broni – [wchm.] Tadeusz Garncarz, d-ca pocztu – kpr. Józef Gładzik, ponadto plut. podchor. Konstanty Zaręba do dyspozycji d-cy II-go plutonu oraz kpr. podch. Roman Truskolaski w III-cim plut. (Szef szwadronu – wchm. Antoni Wardawy, podoficer gospodarczy kpr. Kukliński – Z. B.).  Stan szwadronu: 103 szable, 115 koni.
 Marsz z Horodian przez miejscowości: Krochmalnia, Markowszczyzna, Łupianka Stara, [Roszki] Ziemaki, Jabłonowo [Kąty], Czajki, Franki [Piaski], Kobylino6 , [Kobylin] Kruszewo. Konie z poboru marsz przebyły zupełnie dobrze, strat marszowych nie było, nastrój rezerwistów bardzo dobry, mimo silnego zmęczenia wskutek niewyspania.
26.VIII. Godz. 4.00 szwadron osiągnął [Kobylin] Kruszewo, gdzie się zatrzymał na postój do godz. 20.00. Postój wykorzystano do dalszej organizacji szwadronu. W godzinach wieczornych d-ca pułku wraz z kapelanem odebrał od szwadronu przysięgę. Godz. 20.30 przemarsz po drodze [Kobylin] Kruszewo, [Sikory] Piotrowięta 7 , Pokrzywnice, Chlebiotki [Stare i Nowe], [Maliszewo] Perkusy, Kurpiki, Wizna, Męczki, Jedwabne, Kolonia Przytuły, którą osiągnął jako m[iejsce] p[ostoju] szwadronu o godz. 5.00.
27.VIII. Nastrój ułanów bardzo dobry mimo dużego zmęczenia po dwóch nocnych marszach. Zwłaszcza dawał się we znaki bardzo silny kurz. Do południa odpoczynek,  :godz. 3.00 ogłoszenie alarmu Pułku z tym, że godz. 5.00 jest wyznaczona na godz. „A”, czyli mobilizację. Te dwie godziny różnicy pozwoliły Szwadronowi nakarmić ludzi i konie oraz poczynić wstępne przygotowania do pobrania z magazynów broni, mundurów i oporządzenia 6 Wieś kościelna. Dziś Kobylin-Borzymy. W tekście podano błędnie „Kobylina”. 7 W tekście podano „St. Piotrowięta”. Być może była to część okolicy szlacheckiej Sikory nazywanej Stare Piotrowięta. Dziś są to Sikory-Piotrowięta. 2 popołudniu czyszczenie koni i rynsztunku. Dalsza organizacja szwadronu. Straty marszowe: l koń okulawiony.
28.VIII. Godz. 6.00 wymarsz do rej. las Olszewo, gdzie szwadron został użyty do pomocy IV-mu szw. w kopaniu okopów i umocnień polowych. Rozkazem przewidziany jest jednak do odwodu. Przydział kb. 39 (karabinów przeciwpancernych – Z. B.).
29.VIII. M. p. Kolonia Przytuły. Godz. 6.00 zameldował się ppor. [Henryk] Dzięgielewski8 z 2-ma cekaemami. Od godz. 8.00 szwadron użyty do prac jak dnia popoprzedniego.
 30.VIII. Szwadron użyty od godz. 8.00 jak wyżej. O godz. 14.00 otrzymuje zadanie zbudowania umocnień polowych w rejonie Czapla. Po wykonaniu zadania powraca o godz. 22.45 do Kolonii Przytuły. Przed odjazdem do Czapli zostały rozdane ułanom porcje "R", które zostały przez kilkunastu ułanów napoczęte. W drodze powrotnej na kwatery d-ca szwadronu rozkazał tym ułanom oddać konie i wracać na kwatery na piechotę.
31.VIII. Plutony I-szy i III-ci + l cekaem użyte do robót w rej. Czapla. Pluton II-gi wraz z l cekaemem buduje umocnienia w rej. m. Borawskie przy wzgórzu 202,9. O godz. 17.00 powrót, czyszczenie broni, rynsztunku i rzędów.
 l . IX. Zarządzono ostre pogotowie i wystawiono placówki.
2.IX. Ppor. Jeżewski z II-gim plut. wysłany na placówkę do Radziłowa 9 , gdzie przybywa o godz. 4.30 i luzuje ppor. [Bohdana] Urbanowicza. W Radziłowie ppor. Jeżewski organizuje cofających się w popłochu od Szczuczyna strzelców i straż graniczną. Organizuje wśród ludności zbiórkę żywności dla zgłodniałych strzelców i obsadza nimi skrzydła placówki. O godz. 17.00 luzuje ppor. Jeżewskiego ppor. [Wincenty] Bogucki z III-cim plutonem. Godz. 20.00 odprawa w Grabowie. Pułk wyrusza do Prus Wschodnich. Marsz nocny przez lasy.
3.IX. W godzinach rannych, po odparciu n[ie]p[rzyjacie]la, zajmuje rejon Kowalewo 10 . Pierwsza bitwa w lesie. II-gi pluton rusza do natarcia, za nim idą pozostałe plutony. Kolarze nasi wychodzą na przedpole przy Spitzbergen. Godz. 9.00 szwadron zajmuje wieś Klein Brzosken (Brzózki Małe), ewakuowaną całkowicie przez ludność. Rozkaz nie ruszania ani niszczenia czegokolwiek. Godz. 14.00 pułk wycofuje się na terytorium polskie. 8 Ppor. Rez. Henryk Dzięgielewski, dowódca pierwszego plutonu w szwadronie ckm. Został ranny pod Sokollen 4 września, zob.: A. J. Dąbrowski, op. cit., s. 343c. 9 Nazwa została parokrotnie podana błędnie, jako „Radziwiłów”. 10 Według Z. Budynia powinno być: po wyrzuceniu npla, gdyż rej. Kowalewo był w rękach niemieckich (Prusy Wschodnie). Z. Budyń, op. cit., s. 157. 3
4.IX. Pułk wraz z brygadą uderza na Białą. Punkt wyjściowy flw. Glinki. I-szy i II-gi pluton otrzymują zadanie ubezpieczenia lewego skrzydła. Pierwszy chrzest ognia artyleryjskiego. Zmiana stanowisk. Zajęcie przez I-szy i II-gi pluton stanowisk na wzgórzu, na skraju wsi Truszki. Młyn w Lisaken (Liski). Dwukrotne wysłanie po 2 patrole. Z II-go plut.: [Karol] Słowikowski, [Stanisław] Tomaszek 11 i [Hieronim] Perkowski. Patrol zostaje ostrzelany i uł. Perkowski12 zabity. Po 15-godzinnej bitwie pułk ponosi duże straty, m.in. ppor. [Stanisław] Kurpiewski (4 szwadron – Z. B.) zabity, ppor. [Marian] Jurecki, d-ca plut. kolarzy 13 , ranny. III-ci pluton prowadzi akcję w rej. Milewo, gdzie o godz. 18.00 dowódca szwadronu zostaje dwukrotnie ranny. Ppor. Bogucki z uł. Paszkowskim wynoszą por. [Czesława] Szadkowskiego z pola bitwy. Ciężko ranny zostaje kpr. [Józef] Gładzik 14 . Podczas odwrotu pułku I-szy i Il-gi pluton ubezpiecza odwrót brygady, poczem szwadron maszeruje do Budów Starych w rej. Grabowej na postój ubezpieczony. D-cą szwadronu zostaje por. Bohdan Kiełczewski.
5.IX. Szwadron ubezpieczony w m. Budy Stare. Ostre pogotowie. O grodz. 20.00 podch. Zaręba z plutonem wysłany do m. Chełchy z zadaniem zaciągnięcia placówki.
6.IX. Godz. 4.00 szwadron wyrusza przez Stawiski i Mały Płock do m. Śmiarowo. IIIci plut. wysłany jako ubezpieczenie do m. Poryte. Ataki lotnicze npla. Działalność naszej artylerii p[rzeciw]lotn[iczej]. Godz.17.00 spowiedź. Godz. 19.00 pogotowie marszowe. O godz. 19.30 szwadron wyrusza na zbiórkę pułku do m. Nagórki, skąd przez Łomżę, Śniadowo, po uciążliwym marszu nocnym, dochodzi do m. Andrzejki.
7.IX. Postój w Andrzejkach. Naloty lotnictwa npla.
8.IX Postój w Andrzejkach. Ppor. Zaniewski zginął w Lubiejewie, pow. Ostrów. Godz. 8.00 cisza polowa. Godz. 14.00 pogotowie marszowe, pułk wyrusza do rej. Zalesię. 2- gi szw. ubezpiecza skraj lasu na płd. od Wólki Seroczyńskiej. Godz. 16.oo ppor. Jeżewski wysłany z II-gim plut. na rozpoznanie po osi Zalesie, Jelenie, Stok, Sielce i Nagoszewka z zadaniem zbadania, czy niema ruchu npla od Ostrowa Mazowieckiego na Wyszków. Przy m. Stok podjazd napotyka kawalerię npla. Podczas pościgu zostaje ostrzelany bronią maszynową. Nie mogąc wykonać zadania wycofuje się do m. Jelenie, gdzie spotyka szwadron na placówce. W drodze zostaje silnie ostrzelany bronią maszynową. Szwadron ubezpiecza się  z trzech kierunków za wyjątkiem wschodniego, gdzie ma znajdować się pułk. Dokoła palą się wsie. Szwadron pozostaje całą noc na placówce (na czacie – Z. B.).
9.IX. O godz. 2.00 szwadron wyrusza na koncentrację brygady przy Kolonii Sulęcin. Obejście npla od strony południowej. Szwadron wysłany jako straż przednia pułku w marszu na Brok. Podch. Zaręba prowadzi szpicę. Godz. 18.00 szpica napotyka npla i rozpoczyna walkę. I-szy i III-ci plut. walczą w miasteczku, II-gi plut. ubezpiecza od strony Bugu. St. uł, Moskaloszek unieszkodliwia z kb niemiecki sam[ochód] panc[erny], lecz sam zostaje ranny. Uł. [Józef] Ostrowiecki15 ranny. II-gi plut. wiąże się ogniem z nplem. Uł. Suchodolec   ranny, 2 konie zabite i 1 ranny. Uł. [Władysław] Maszara zabity. Po wycofaniu się z Broku, szwadron wraz z pułkiem udaje się marszem nocnym przez lasy na kwatery do m. Złotoria Stara.
10.IX. Postój w Złotorii. Oficerowie 2-go szwadronu na kwaterze w dworku szlachcica zagrodowego.
11.IX. Godz. 3.00 wymarsz szwadronu przez m. Ruskołęka do m. Grzymki Przeździecko. II-gi szwadron zaciąga ubezpieczenia na odcinku Przeździecko w kierunku na Andrzejewo. Ogień broni maszynowej. Rozbitki taborów 9 P[ułku] S[trzelców] K[onnych] Ogień artylerii npla na koniowodnych.
12.IX. Godz. 2.00 wymarsz pułku na Dąbrowę [Wielką]. Postój szwadronu w [Krzeczkowie] Bieńkach Nowych. Wypad czołgów npla. Pożar chałup przez pociski zapalające. Zabite dziecko w ramionach matki. Zlikwidowanie 6 czołgów npla. Por. [Zbigniew] Chamski ranny w szyję (wystrzelone jabłko Adama – Z. B.). Godz. 20.00 wymarsz pułku na Dąbrowę, przez pierścień npla w [Dąbrowie] Nowej Wsi do Mienia nad Nurcem. 
 
Jest to część dotycząca naszego powiatu.
W walkach o Brok zginęli: ułan Grześ Jerzy, ułan Łapiński Wincenty, ułan Misiula Bazyl, ułan Popławski Aleksander, ułan Maszara Władysław
(materiał przygotował Waldemar Borowy)